μνήμη - γνώση - συνείδηση

Σήμερα συμπληρώνονται 34 χρόνια από την ημέρα που το Πολυτεχνείο έστρεψε τον ρου της Ελλάδας και της γης προς την ελευθερία. Το τμήμα μας, σε συνεργασία με το Β'3, παρουσίασε ένα μικρό αφιέρωμα σ' εκείνη την ημέρα, την Πέμπτη 15 Νοεμβρίου, με τίτλο: "μνήμη - γνώση - συνείδηση". Στην προσπάθεια μας αυτή μας βοήθησαν οι καθηγητές μας, κύριοι Σπύρος Γεωργίου και Αλέξανδρος Κορδελλίδης και οι απόφοιτοι Πάνος Μαστοράκος (‘06), Ανδρέας Μαστοράκος (’07), Ιωάννα Ισμυρίδη (’05), Γιώργος Βλάχος (’06), Γιάννης Κυπριανού (’06) . Θα θέλαμε να μας πείτε εσείς, όσοι παρακολουθήσατε αυτό το αφιέρωμα, ποια η γνώμη σας, ποια τα σχόλια σας και οι παρατηρήσεις σας, τις οποίες περιμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον.

"Η δύναμή σου πέλαγο κι η θέλησή μου βράχος"

Ο ποιητής παρομοιάζει τη δύναμη των εχθρών με πέλαγο. 'Όπως το πέλαγος είναι αχανές και μοιάζει ατελείωτο, έτσι και ο στρατός των Τούρκων. Υπερισχύει κατά πολύ αριθμητικά από αυτόν των Ελλήνων. Όπως το πέλαγο είναι ορμητικό και μανιωδώς χτυπάει με δύναμη πάνω στο βράχο, έτσι και ο τούρκικος στρατός, εκμεταλλευόμενος τη σωματική υπεροχή απέναντι στον ελληνικό που έχει, ετοιμάζεται να επιτεθεί βίαια. Στην έννοια "βράχος" αντικατοπτρίζεται η ψυχική δύναμη των Ελλήνων. Όπως ο βράχος παραμένει σταθερός και υπομένει τα χτυπήματα του πελάγου, έτσι και οι Έλληνες. Όντας ακέραιοι χαρακτήρες αντιστέκονται στους πειρασμούς, ξεπερνούν τις δυσκολίες, παραμένουν ακλόνητοι, ζωσμένοι με υπομονή για να αντέξουν τα χτυπήματα των εχθρών και των κακουχιών. Στο συγκεκριμένο στίχο δηλαδή, βλέπουμε ο ποιητής να τηρεί τέλεια ισορροπία αντιπαραθέτοντας το προσόν του εχθρού, που είναι η σωματική δύναμη, με το προσόν των Ελλήνων, την ψυχική δύναμη.
Φέλη

(Φωτογραφία: η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου κατά τη δύση)

Με ποιον τρόπο ο ποιητής εκμεταλλεύεται την ηχητική δύναμη της γλώσσας;

Στο τρίτο μέρος του β' σχεδιάσματος, τον πυρήνα αποτελεί ένα ηχητικό φαινόμενο, ο ήχος της σάλπιγγας. Έτσι, ο ποιητής επιχειρεί να δώσει στον αναγνώστη την αίσθηση και την εικόνα του ήχου αυτού και παράλληλα να μεταδώσει τον απόηχο του φαινομένου, αξιοποιώντας στο έπακρο τις δυνατότητες της ίδιας της γλώσσας. Αρχικά αναφερόμενος στον ξέπνοο ήχο της σάλπιγγας των Μεσολογγιτών, χρησιμοποιεί τη μετοχή "χαμένη" και το επίθετο "οκνή" για να χαρακτηρίσει τη σάλπιγγα. Στο στίχο "γέλιο... γεννιοβολιέται", ο ποιητής παρουσιάζει την οξυμένη λόγω της έκρηξης της ομορφιάς της φύσης διάθεση επίθεσης του εχθρού με την επανάληψη φθόγγων που σχηματίζονται από το σίγμα και άλλα σύμφωνα, δημιουργώντας μέσω της παρήχησης ένα ιδιαίτερα δυνατό σύνολο. Αποδίδεται έτσι η όλη ένταση και ανυπομονησία του εχθρού, όχι μόνο μέσα από τις λέξεις αλλά και την ίδια τη δομή της γλώσσας. Στη συνέχεια, η συσσώρευση επιθέτων που περιγράφουν την κατάσταση στο εχθρικό στρατόπεδο, αλλά και των φθόγγων, που αντιτίθεται με την απλότητα και τη θρηνητική διάθεση της γλώσσας, όταν περιγράφεται η κατάσταση στο Μεσολόγγι, επιτυγχάνει να αποδώσει την ένταση αλλά και τις διαφορετικές διαθέσεις ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα. Επιπλέον, όταν ο ποιητής γράφει "βαρώντας γύρου ολόγυρα", μας μεταδίδει την αίσθηση του κλοιού που στενεύει μέσα από τον ήχο. Τέλος, στον τελευταίο στίχο, για να αναπαραστήσει τον τρόμο που προκαλεί ο μανιασμένος και περιπαιχτικός ήχος της σάλπιγγας του εχθρού στους εξουθενωμένους Μεσολογγίτες, αξιοποιεί στην παρήχηση την τραχύτητα του συμπλέγματος 'τρ'.
Μάριος

Γιατί ο ποιητής ονομάζει "ελεύθερους" τους πολιορκημένους;

Κατά τη γνώμη μου, ο Σολωμός δε θα μπορούσε να δώσει πιο επιτυχημένο τίτλο για το έργο αυτό από τον "Ελεύθεροι Πολιορκημένοι". Ο τίτλος αυτός αντανακλά με απίστευτη ακρίβεια τις βασικές ιδέες, αρχές και αξίες που προβάλλονται στο περιεχόμενο των στίχων.Καταρχάς, μπορεί εύκολα κανείς να διακρίνει το παιχνίδι με τις λέξεις, την αντίθεση που προκύπτει. Η αντίφαση χαρακτηρίζει τους "ελεύθερους πολιορκημένους".Συχνά, συναντάμε να συγκρούεται η σωματική δύναμη του εχθρού με την ψυχική δύναμη των πολιορκημένων, η ομορφιά της φύσης, η οποία βρίσκεται στην καλύτερη στιγμή της με την τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκονται, το μικρό μέγεθος του τόπου με το μεγαλείο της θυσίας κ.α.Οι Μεσολογγίτες βρίσκονταν υπό την ασφυκτική πολιορκία του εχθρού, παρ' όλα αυτά κατάφεραν να φτάσουν στην ελευθερία. Ελεύθεροι δεν έγιναν πολεμώντας τον εχθρό αλλά καταπολεμώντας άλλες δυνάμεις, πολύ πιο ισχυρές, οι οποίες πίεζαν τους πολιορκημένους από όλα τα επίπεδα. Οι κάτοικοι στο Μεσολόγγι, μπορεί να πολιορκούνταν στο σώμα, στην επιφάνεια, να ήταν υποδουλωμένοι στον εχθρό αλλά η ψυχή τους, το πνεύμα τους ήταν ελεύθερο, απαλλαγμένο από κάθε είδους πολιορκία.Ο ποιητής πιστεύει στην αιωνιότητα της ψυχής. Εκείνη των πολιορκημένων θα είναι πάντα ελεύθερη χάρη στις μεγάλες θυσίες τους. Οι πολιορκημένοι, προκειμένου να κατακτήσουν την ηθική, ατομική, εσωτερική ελευθερία τους, δε δίστασαν να αντιμετωπίσουν το θάνατο κατάματα. Θυσίασαν το σώμα τους, τις αισθήσεις τους, τις όμορφες αναμνήσεις τους στον τόπο αυτό. Αντάλλαξαν την ίδια τους τη ζωή με την απελευθέρωσή τους.Γι' αυτό και ο ποιητής τούς ονομάζει ελεύθερους, αναγνωρίζοντας τη θυσία τους, διακρίνοντας τη σωματική από την ηθική ελευθερία.
Έλλη

(Φωτογραφία: το Μεσολόγγι σήμερα)

Στίχοι από τους "Ελεύθερους Πολιορκημένους" του Σολωμού που μας συγκίνησαν

“Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει”

Ο πρώτος στίχος είναι, κατά τη γνώμη μου, από τους πιο δυνατούς στίχους, όχι μόνο του ποιήματος, αλλά εν γένει της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Εκτός από το γεγονός ότι σε αυτόν συνοψίζεται όλη η ψυχική αναταραχή, η αγωνία και ο φόβος του ποιητή, μπορεί κανείς να αναλύσει σχεδόν κάθε λέξη του.Κατ' αρχάς, χρησιμοποιείται σχήμα υπερβατό. Το σχήμα αυτό, αυτομάτως τονίζει τις λέξεις που αποδίδονται τοιουτοτρόπως. Η ησυχία που επικρατεί είναι νεκρική στον κάμπο. Χρησιμοποιούνται λέξεις ακραίες, όπως ''τάφος'' και ''άκρα'' οι οποίες ταυτόχρονα τονίζονται από την τεχνική του υπερβατού σχήματος, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης, πολύ παραστατικά, να κατανοεί τι έχει συμβεί στον κάμπο, αλλά και ποια είναι η ψυχολογία του ποιητή.Σαν να μην έφταναν αυτά, η σιωπή ''βασιλεύει'' στον κάμπο, κυριαρχεί, και τίποτα δεν της αντιτίθεται. Ο ενεστώτας υποδηλώνει ότι βασιλεύει διαρκώς αυτή η σιωπή. Τέτοιο είναι το μέγεθος της θυσίας που ποτέ δε θα ξεχαστεί και πάντα θα διακρίνεται στον αέρα του κάμπου του Μεσολογγίου.
Νικόλας

Ένας δυνατός, γεμάτος ένταση στίχος. Χτυπά στις ψυχές των αναγνωστών και ενεργοποιεί τις αισθήσεις τους. Αφοπλίζει με την απλότητα και τον απόλυτο τρόπο που εκφέρεται.Στο στίχο αυτό παρουσιάζεται η κατάσταση που επικρατεί στο Μεσολόγγι, η οποία παρομοιάζεται με την απόλυτη σιωπή που κυριαρχεί στον τάφο.Ο Σολωμός με αυτό το στίχο καθηλώνει και προκαλεί την ευλαβική προσήλωση του αναγνώστη.
Ναταλία

Στο Β' σχεδίασμα οι στίχοι αλληλοσυμπληρώνονται, αλλά ταυτόχρονα λειτουργούν ανεξάρτητα, καθένας τους μια άλλη διάσταση του νοήματος. Επομένως κάθε στίχος έχει το δικό του βάρος. Ο ήχος όμως και η λυρικότητα ορισμένων ξεχωρίζει. Θεωρώ πως ο πρώτος στίχος περιγράφει στο απόλυτο αυτό που θέλει να περιγράψει. Την απόλυτη σιωπή του θανάτου. Η επιβλητικότητα των λέξεων και το βάρος της καθεμίας απ' αυτές κάνουν αυτό το στίχο πραγματικό έμβιο ον στο στόμα του καθενός που απαγγέλλει και υπάρχει και ο εμβληματικός στίχος "όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει". Αυτά τα λόγια εκπέμπουν ένα μεγαλείο το οποίο δεν είναι πομπώδες, ούτε εθνικιστικό και βαρύγδουπο. Το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής, η οποία αντέχει και υπομένει τους πειρασμούς. Η ανελέητη ομορφιά του κόσμου γύρω μας πολλαπλασιάζει το δράμα που μας περιβάλλει. Βαραίνουμε κι άλλο, φορτωνόμαστε άλλον ένα σταυρό μαρτυρίου. Κι όμως η ψυχή μας παραμένει καθαρή και ακέραια. Όχι πάντοτε.
Κίμωνας

"Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει. Τα μάτια η πείνα εμαύρισε, στα μάτια η μάνα μνέει"

Ο στίχος που με συγκίνησε ιδιαίτερα ήταν "Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει. Τα μάτια η πείνα εμαύρισε, στα μάτια η μάνα μνέει"Τις περισσότερες φορές, τα ποιήματα, μας παρουσιάζουν ιστορίες ηρώων. Μας παρουσιάζουν τα κατορθώματα και τις περιπέτειές τους. Οι ποιητές εξιστορούν γεγονότα τα οποία πρώτα τα πλάθουν και πολλές φορές φαίνονται από μόνα τους φανταστικά.Στο συγκεκριμένο, όμως, ποίημα και ιδιαίτερα σ' αυτό το δίστιχο, ο Σολωμός παρουσιάζει τον πόνο μιας μάνας, η οποία δεν μπορεί να προσφέρει τα στοιχειώδη στα παιδιά της. Δίνει με εξαιρετικό τρόπο, με έντονο συναίσθημα και έντονη παραστατικότητα την εξάντλησή της, που γίνεται ορατή στα παιδιά και αυτό την απογοητεύει και την πονάει περισσότερο. Η μάνα ζηλεύει ακόμα και το πουλάκι, το οποίο έχει τη δυνατότητα να βρει ένα σπόρο και να φάει.Ο ποιητής, μέσα από τους στίχους, παρουσιάζει το ανθρώπινο συναίσθημα, την ανθρώπινη ανάγκη που για να ζήσει, χρειάζεται την τροφή. Δεν είναι κάτι φανταστικό, ούτε παράξενο για μας και το γεγονός αυτό μας συγκινεί!
Ανύσια

“Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη”

Αυτή η φράση πιστεύω πως συνοψίζει ό,τι συμβαίνει γύρω από τους Πολιορκημένους στη φύση. Τη βρίσκω ιδιαίτερα συγκινητική, γιατί μέσα από αυτή φαίνεται το πόσο δύσκολο είναι να επιλέξουν οι Πολιορκημένοι μεταξύ ζωής και θανάτου...πόσο δύσκολο είναι να αφήσουν την πλάση στην καλύτερή της στιγμή και να προσπαθήσουν σχεδόν μάταια να υπερασπίσουν τον εαυτό τους και την πατρίδα τους.Θα μπορούσε η φράση αυτή να βρίσκεται σε ένα παραμύθι και να χαρακτηρίζει ένα μαγεμένο δάσος που να μην μπορεί κανείς να το αποχωριστεί. Έτσι να δυσκολεύεται να πάρει την απόφαση και να το εγκαταλείψει. Αυτό φαίνεται να συνέβη και στους Πολιορκημένους: να μαγεύτηκαν από την ομορφιά της φύσης και να μέθυσαν από τις ευωδιές της. Έτσι να αμφιταλαντεύονται μεταξύ παραμονής και φυγής... μεταξύ ζωής και θανάτου στο όνομα της Ελευθερίας και του Εθνικού Χρέους.
Μαρία

"Το σκουληκάκι βρίσκεται σ' ώρα γλυκιά κι εκείνο"

Ο στίχος αυτός είναι ιδιαίτερα συγκινητικός , καθώς ο ποιητής στρέφει την προσοχή του στα πιο μικρά και αυτονόητα "τίποτα" της ζωής που συμμετέχουν και εκείνα στη γιορτή της φύσης. Ζουν και αισθάνονται και τα ίδια τη γλυκιά και ευτυχισμένη ώρα , πόσο μάλλον ο άνθρωπος. Ο ποιητής δείχνει μια αγάπη και τρυφερότητα απέναντι στο μικρό αυτό "τίποτα" της ζωής και χρησιμοποιεί το υποκοριστικό "σκουληκάκι".
Χριστιάνα

(Φωτογραφία: καΐκια στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου)